Mchy

Wiecie, jakich roślin używano dawniej do opatrywania ran, wypełniania pieluszek i uszczelniania ścian? Tak jest: mchów. To bardzo przydatne, małe rośliny. Około 450 milionów lat temu pojawiły się pierwsze rośliny lądowe: mszaki i paprocie. Podobnie jak glony i bakterie, które w tamtym czasie żyły w morzu, pierwsze rośliny lądowe rozmnażały się, rozsiewając zarodniki zamiast nasion.

Nadal tak robią. Są to rośliny zarodnikowe. Mszaki dzielą się na trzy grupy: mchy, wątrobowce i glewiki. Glewiki są trochę specyficzne, więc skupimy się na mchach i wątrobowcach. Istnieje wiele odmian mchu, na przykład torfowiec.

U mchów występują gametofity: męskie przenoszące plemniki i żeńskie przenoszące komórki jajowe. Jak sądzicie, w jaki sposób plemniki dostają się do komórek jajowych? Dopływają tam z pomocą deszczu. I co teraz? Ten plemnik zapłodnił komórkę jajową i w gametoficie żeńskim coś rośnie.

Czy to znaczy, że rozmnażanie mchu jest zakończone? Nie, jeszcze nie. Zanim proces dobiegnie końca, mech ma jeszcze jedno zadanie. Pamiętasz, że mszaki to rośliny zarodnikowe? Ten element, który wygląda jak kulka na łodydze, to sporofit.

Na górze tej łodygi, czyli łodyżki bezlistnej, zwanej też setą, przymocowana jest zarodnia, w której dojrzewają zarodniki. Gdy są już dojrzałe, zarodnia pęka, a zarodniki rozsiewa wiatr. Dopiero gdy spadną na grunt, wyrosną z nich nowe mchy. Wtedy cykl życia mchu dobiega końca. Rozmnażanie mchów przebiega więc w dwóch etapach.

Najpierw dochodzi do rozmnażania płciowego przez gametofity, a potem do bezpłciowego przez sporofity. Skomplikowane? Cóż, choć sprawdzało się to przez około 450 milionów lat, mchy potrafią także rozmnażać się w prostszy sposób. Czasem część mchu oddziela się i zaczyna rosnąć w nowym miejscu. Klonowanie!

Skoro jednak mszaki tak bardzo różnią się od roślin nasiennych, dlaczego są do nich tak podobne z wyglądu? Mchy też mają liście, łodygi i korzenie, prawda? Nie, właściwie to nie. To, co wygląda jak korzenie, tak naprawdę jest czymś innym. To cienkie niteczki, dzięki którym mech jest przymocowany do podłoża.

Nie wchłaniają one wody, tak jak korzenie. Nazywamy je chwytnikami. A tutaj mamy listki, przypominające prawdziwe liście. Takie listki mchu nazywamy mikrofilami. Spójrzmy na ten słonecznik.

Jego korzenie wchłaniają wodę i minerały, które są następnie transportowane w naczyniach w łodydze i liściach rośliny. Pozostałe naczynia przenoszą cukier z liści. Dlatego właśnie kwiaty i inne rośliny nazywamy roślinami naczyniowymi. Mszaki nie mają systemu naczyniowego. Jak w takim razie przyjmują płyny?

Wchłaniają wilgoć i wodę bezpośrednio z powietrza przez mikrofile i łodyżkę. Ponieważ mchy pobierają wodę prosto z powietrza, są bardzo wyczulone na zanieczyszczenia. Mchy żyją w wilgotnych obszarach, w których pokrywają podłoże jak miękki dywan. Dzięki temu gleba staje się wilgotna i mniej podatna na wypłukiwanie przez deszcz. W ten sposób mchy zapobiegają erozji.

Dlatego są ważne dla środowiska. A co z wątrobowcami? Jak one wyglądają? O tak. Podobnie jak mchy wątrobowce mają chwytniki zamiast korzeni oraz listki.

Ich rozmnażanie przebiega tak, jak u mchów: płciowo przez gametofity i bezpłciowo przez sporofity. Jednak zamiast miniaturowych mikrofili wątrobowce mają jeden, duży listek: plechę. Wszystkie mszaki wytwarzają własne pożywienie i własną energię w procesie fotosyntezy, co oczywiście oznacza, że zwiększają ilość tlenu w powietrzu. Jak już wspominaliśmy: to bardzo przydatne, małe rośliny.