Kompania Wschodnioindyjska: wprowadzenie

W 1497 roku portugalski odkrywca Vasco Da Gama odkrywa nową drogę do Azji przez Przylądek Dobrej Nadziei. Europejczycy nie muszą już podróżować przez Morze Śródziemnomorskie, omijając Półwysep Arabski. Dzięki Vasco Da Gama Portugalia zdominowała handel z Azją. Ale teraz, u schyłku XVI wieku, zarówno Niderlandy jak i Wielka Brytania chcą mieć w tym swój udział. Oba kraje zakładają swoje kompanie, aby handlować z Indiami Wschodnimi.

Ale co właściwie znaczy nazwa Indie Wschodnie ? Czy chodzi tu o wschodnia część Indii? W tamtych czasach Indie Wschodnie oznaczały tereny na wschód od Afryki, aż po Chiny. Holenderska Kompania Wschodnioindyjska została założona w 1602 roku. Niderlandy, czyli Holendrzy, wysłali tam swoją pierwszą ekspedycję w 1595 roku.

Jednak Portugalczycy byli tam już obecni wcześniej, od 4 lat. Holendrzy wysyłają jeszcze więcej statków i w XVII wieku ich flota handlowa staje się największą na świecie. Towary jakie przywożą ze sobą do kraju to przyprawy, porcelana i tkaniny: wełna i jedwab ze wspaniałymi wzorami. Wszyscy Europejczycy przyzwyczajeni są do noszenia ciężkich, sztywnych, bawełnianych ubrań, więc nowe, lekkie, kolorowe materiały stają się popularne. Nie łatwo jest jednak handlować z Indiami Wschodnimi.

Mimo, że w Europie można dużo zarobić sprzedając pewne towary, to ciężko jest je sprzedać w Indiach Wschodnich. A więc aby w ogóle być w stanie handlować, trzeba mieć ze sobą ładunek pełen złota i monet. Jest to niezwykle ciężki ładunek i niebezpiecznie jest go przewozić, gdyż na oceanie grasuje mnóstwo piratów. Ale Holenderska Kompania Wschodnioindyjska tworzy lokalne rynki w Azji. W ten sposób Kompania dostaje pieniądze i nie musi być uzależniona od monet przywiezionych z kraju.

Wróćmy teraz do pierwszej w historii holenderskiej ekspedycji. Oto Wyspy Korzenne, inaczej Moluki. Jak mówi ich nazwa, są to wyspy znane z przypraw. Zwłaszcza z gałki muszkatołowej i goździków. Hiszpańscy i portugalscy handlarze walczyli o te wyspy: ale teraz Holendrzy szybko przejmują nad nimi kontrolę.

A to denerwuje Anglię. Aby być w stanie konkurować o Wyspy Korzenne, setka handlarzy z Londynu dołącza do grupy szlachty, i tworzy własną kompanię handlową. W roku 1600 dostają monopol od Królowej na brytyjski handel z Indiami Wschodnimi. Pełna nazwa tej kompani to Angielska Kompania Wschodnioindyjska. Ale wkrótce kompania nazywana jest już potocznie John Company.

Dlaczego właśnie tak? Nikt nie wie, ale prawdopodobnie chodzi o słowo „honourable" [czcigodny]. Czcigodny oznacza coś prawego, zaszczytnego i skrócono to angielskiego słowo do „hon". Tak więc „hon" przekształciło się z czasem w... John.

Holenderska Kompania Wschodnioindyjska jest bardzo silna, więc Brytyjczycy muszą zrezygnować z Wysp Korzennych. Zamiast tego przenoszą się tutaj, do Indii. Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska prosperuje tak dobrze, że Król Karol I chce mieć w niej udziały. Ale nie! Nikt go tam nie chce.

A więc król stara się założyć własną kompanię. Wtedy wybucha w Wielkiej Brytanii wojna domowa. Król zostaje uwięziony i ścięty. Jego kompania zostaje zamknięta. Oto Oliver Cromwell, człowiek, który staje na czele powstania przeciwko królowi.

Po Angielskiej wojnie domowej Cromwell zdobywa władzę i po raz pierwszy od długiego czasu na tronie nie zasiada żaden król czy królowa. Monarchia zostaje obalona! Jednak... Nie trwa to długo. Richard Cromwell przejmuję władzę po ojcu.

Ale wojsko nie lubi go. Panuje chaos! Pewien generał doprowadza do przewrotu i wyznacza siebie na przywódcę. Aby zakończyć ten okres rozruchów Parlament decyduje się przywrócić monarchię. Karol II zostaje królem.

W całym tym bałaganie Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska wykorzystuje zaistniałą sytuację: zabezpiecza sobie prawo do wzmocnienia swoich wpływów w Indiach, wybijania własnych pieniędzy i posiadania swojej własnej armii. Wpływy Brytyjskiej Kompanii rosną, podczas gdy wpływy Holenderskiej Kompanii maleją. Jest to początek zdobywania władzy politycznej przez Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską na terenie większej części Indii.