นิกายหินยานและนิกายมหายาน

เมื่อพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้ว ก็เป็นเวลาของพุทธสาวก ที่จะเผยแพร่คำสอนของพระองค์ เนื่องจากเหล่าพุทธสาวกเป็นพระสงฆ์ที่ ได้ใช้ชีวิตใกล้ชิดกับพระพุทธเจ้า ไม่นานมันจึงกลายเป็นรูปแบบเดียว ของการเป็นชาวพุทธ การจะรู้แจ้ง หรือบรรลุนิพพาน เราจำเป็นต้องบวชเป็นพระหรือแม่ชี ดังนั้นวัดและสำนักแม่ชีจึงเติบโตขึ้น แต่หลังจากนั้นไม่กี่ร้อยปีต่อมา ก็มีคนยกเรื่องนี้มาพิจารณาใหม่ "ไม่ใช่ทุกคนที่จะเป็นพระสงฆ์ หรือแม่ชีได้ ไม่ใช่หรือ?" เรามีครอบครัวที่ต้องดูแล และใช้ชีวิตที่ต่างกัน" แต่การรู้แจ้งของเราก็ยังเป็นไปได้" ดังนั้นพุทธศาสนาสำหรับคนทั่วๆไป ที่เป็นฆราวาสจึงเริ่มเติบโตขึ้น คนกลุ่มใหม่แจกแจงให้เห็นดังนี้ "คนอื่นๆ กำลังขึ้นไปบน ยานพาหนะที่เล็กเกินไป เราต้องการยานพาหนะที่ใหญ่ขึ้น เพื่อให้ทุกคนขึ้นไปได้พอดี" ดังนั้นพวกเขาจึงเรียกตัวเองว่า "ยานขนาดใหญ่" หรือ"มหายาน" และพวกเขาก็เรียกคนกลุ่มแรกว่า "ยานขนาดเล็ก"หรือ"หินยาน" ทำให้กลุ่มแรกรู้สึกเคืองใจเล็กน้อย "เราไม่ใช่ยานขนาดเล็ก เราเรียนรู้ถ้อยคำของพระเถระ หรือ เถรวาท" แต่ทั้ง 2 กลุ่มนี้มีความแตกต่างกัน มากมายงั้นเหรอ? แม้ว่ามหายานจะเปิดกว้าง แต่พวกเขาก็ยังเชื่อว่าชุมชนสงฆ์ และแม่ชีเป็นสิ่งสำคัญ แต่ไม่สำคัญเท่ากับสิ่งที่เถรวาทคิด ดูที่พระเถรวาทรูปนี้ และแม่ชีจากมหายานคนนี้ แล้วดูว่าอะไรคือสิ่งที่พวกเขาเชื่อ พวกเขาทั้งสองสวดมนต์บทเดียวกัน คือ"ไตรสรณคมน์" ข้าพเจ้าขอยึดพระพุทธเจ้าเป็นที่พึ่ง ข้าพเจ้าขอยึดพระธรรมเป็นที่พึ่ง ข้าพเจ้าขอยึดพระสงฆ์เป็นที่พึ่ง แต่ทั้งสองคนหมายถึงสิ่งเดียวกัน หรือเปล่าในบทสวดน่ะ? เมื่อพระรูปนี้พูดว่าพระพุทธเจ้า เขาหมายถึง สิทธัตถะ โคตมะ แม่ชีรูปนี้ก็เช่นกัน แต่แค่บางครั้งนะ เพราะบ่อยครั้งที่เธอหมายถึง พระพุทธเจ้าองค์อื่น มหายานนั้นเชื่อว่ามีพระพุทธเจ้า มากกว่าหนึ่งองค์ ใช่แล้ว เถรวาทก็เชื่อเช่นนั้น แต่พวกเขาไม่คิดว่าเรื่องนี้จะสำคัญอะไร "สิ่งสำคัญก็คือการศึกษาคำสอน ทำสมาธิ และบรรลุนิพพาน ซึ่งไม่มีใครจะช่วยเราได้" พระพุทธเจ้าองค์อื่นๆ ที่มีความสำคัญในมหายาน เช่น พระพุทธเจ้าในอนาคต "พระศรีอริยเมตไตรย" และพระพุทธเจ้าที่เป็นที่รักที่สุด คือ"พระอมิตาภะพุทธเจ้า" พระอมิตาภะอยู่ในสวรรค์แห่งหนึ่ง คือ"ดินแดนสุขาวดี" โอ้ ตอนนี้มีอะไรเยอะแยะไปหมด สุขาวดี? มันคือสวรรค์แห่งหนึ่งงั้นหรือ? แสดงว่าในมหายานมีสวรรค์ อยู่หลายแห่งใช่ไหม? แล้วเถรวาทเชื่อแบบนั้นหรือเปล่า? เชื่อ แต่มันไม่ใช่เรื่องสำคัญ ในมหายาน "ดินแดนสุขาวดีเป็น 1 ในสวรรค์ ที่งดงามที่สุด ผู้คนมากมายจึงอยากไปเกิดใหม่ที่นั่น" "นั่นไม่ใช่สิ่งที่ถูกต้องหรอก" เถรวาทคิด "เพราะสิ่งสำคัญก็คือการบรรลุนิพพาน แทนที่จะไปเกิดใหม่ในที่แห่งอื่น และไม่ใช่สิ่งที่ใครจะช่วยได้" แต่มหายานกลับไม่เห็นด้วยในเรื่องนี้ "ใครบอกล่ะ พระโพธิสัตว์น่ะช่วยได้" "ใช่" เถรวาทพูด "แม้ว่านั่นจะเป็นเรื่องจริง แต่ พระโพธิสัตว์ก็ไม่ได้สำคัญ" แล้วพระโพธิสัตว์คืออะไร? พระโพธิสัตว์คือพวกผู้รู้ในสัจธรรม ภายในช่วงชีวิตหนึ่ง และมีความเป็นไปได้ที่จะไปถึงนิพพาน และหลีกเลี่ยงการเกิดใหม่ แต่เลือกที่จะกลับชาติมาเกิดอีก ทำไมล่ะ? ก็เพราะว่าอยากจะช่วยคนอื่น ให้บรรลุธรรม โอ้ นี่มันช่างยุ่งยากจัง มาดูข้อสรุปง่ายกว่าอีก ทั้ง 2 กลุ่มต่างก็ปฏิบัติตาม คำสอนของพระพุทธเจ้า แต่หินยาน...เอ่อขอโทษที แต่เถรวาท กลับให้ความสำคัญกับการเป็น พระสงฆ์หรือแม่ชีมากกว่า ทั้งนี้ มหายานยังเชื่อด้วยว่า ชุมชนสงฆ์และแม่ชีก็มีความสำคัญ แต่ก็ไม่สำคัญเท่ากับที่พวกเขารู้สึกว่า พระพุทธศาสนาก็มีไว้ให้ฆราวาสด้วย คนธรรมดาเองก็สามารถรู้แจ้งได้เช่นกัน มหายานเชื่อในความหลากหลายของ พระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์และสวรรค์ เถรวาทก็เชื่อเช่นนั้น แต่ไม่ได้ให้ความสำคัญเท่าไหร่ เพราะสิ่งสำคัญก็คือ "การศึกษาคำสอน ทำสมาธิ และบรรลุนิพพาน ซึ่งไม่มีใครอื่นจะช่วยได้"